Ilmiy maqolalar: turlari, xususiyatlari, yozish va formatlash qoidalari

Ilmiy maqola

Ko'p qirrali hayot, albatta, ilm-fan bilan qamrab olinadi va inson ilmiy faoliyatining har qanday sohasi tadqiqot hujjatlarini talab qiladi, shuning uchun materiallar yozma taqdimotni va ilmiy dunyoda oshkor qilishni, ya'ni nashr qilishni talab qiladi. Barcha maqolalar, yo'nalishi va mavzusidan qat'i nazar, nashrga qabul qilish uchun formatlangan bo'lishi kerak. Quyida ilmiy maqola nima ekanligi, uning turlari va har qanday turdagi ilmiy maqolalarni tayyorlash bo'yicha umumiy ko'rsatmalar berilgan.

Ilmiy maqola tushunchasi

Ilmiy maqola – ilmiy tadqiqotning borishi va uning natijalarini qisqacha bayon qilib berilgan publitsistik asardir. Maqolani to'g'ri sifatli yozish muayyan qoidalarga muvofiq amalga oshirilishi kerak. Bunday asar tilining uslubi ilmiy va publitsistikdir, shuning uchun matnda badiiy uslubga o'rin yo'q. Shunday qilib, unda rang-barang hissiy ifodalar, badiiy epitetlar, haddan tashqari keng tasvirlar va keraksiz iboralar ishlatilmaydi. Ilmiy maqola matni izchil, ixcham, cheklangan, mavzu yaxshi yoritilgan bo‘lsa yaxshi bo‘ladi. Ammo har qanday maqolaning asosiy va ajralmas sifati uning o'ziga xosligidir. Bundan tashqari, bu nafaqat qiyinchilik va kamchiliklarni bartaraf etish uchun mavzu bo'yicha manbalarni chuqur o'rganish va tahlil qilish, balki o'z-o'zini takomillashtirish, o'z sohasi bo'yicha bilimlarni rivojlantirish va kengaytirishni ham nazarda tutadi.

Ilmiy maqola yozish sabablari.

Ilmiy maqolalar ustida ishlashning bir qancha sabablari bor va ular bir-biridan butunlay farq qiladi. Ularni quyidagilarga bo'lish mumkin:

• tadqiqot - o'z kashfiyotlari va xulosalarini nashr etish va shu bilan ularni ilmiy doiralarda ommalashtirish;
• mansabdor shaxs - ilmiy darajaga hujjat topshirishda ilmiy maqolalar Oliy attestatsiya komissiyasida chop etilishi talab etiladi;
• material – maqolalar haq evaziga yozilganda.

Ilmiy maqolalar turlari

Adabiyot manbalarining turiga ko'ra maqolalar quyidagilarga bo'linadi:

• asosiy, muallif birlamchi manbalarga va o'z tahlillariga tayanadi;
• ikkinchi darajali, unda nashrlarni o'rganish va boshqa mualliflarning tayyor tahlillari o'tkaziladi.

Maqolaning mazmuniga ko'ra ular quyidagilarga bo'linadi:

• sharhlar - ko'rib chiqilayotgan tadqiqotlarni tahlil qilish va sintez qilish bo'yicha ikkinchi darajali ishlar;
• ilmiy-nazariy – o‘rganilayotgan fanlarning nazariy izlanishlari va qonuniyatlarini yoritib beradi;
• ilmiy va amaliy (tadqiqot) - eksperimental natijalarni taqdim etgan holda eksperimental tadqiqotlar ustida ishlash.

Maqola yozish jarayoni

Material to'plashni va rejani tuzishni boshlashdan oldin ham, maqola qaysi masalaga bag'ishlanishini hal qilishingiz kerak. Keyingi qadam ishning aniq mavzusini to'g'ri shakllantirishdir. Axir, to'g'ri taqdimot maqolaning kelajakdagi taqdirining kalitidir. Mavzuning sarlavhasi butun materialni o'quvchiga taqdim etadi, bu maqolaga ilmiy jamoatchilik orasida qiziqish uyg'otishiga bog'liq bo'ladi. Tuzilgan mavzu materialning butun hajmi bo'ylab taqsimlanishi kerak. Maqolaning tarkibiy bo'linishi, avtoreferatning mazmuni, kirish, muammolarning aniqlanishi, nazariy bo'lim va muammolarni keyingi hal qilish bilan tahlil qilish haqida o'ylash kerak. Mo'ljallangan mavzu bo'yicha shunga o'xshash maqolalar yaxshi yordam beradi. Allaqachon yozilgan ilmiy asarlar ham tuzilishi, ham mazmuni bo'yicha namuna bo'lishi mumkin, chunki bunday turdagi har qanday asar har doim sub'ektiv tavsif, qurilish va ochishdir. Shunday qilib, siz misollar uchun turli xil variantlarni shaxsan ko'rib chiqishingiz va ulardan muallifga eng yaqinini tanlashingiz va o'zingizning loyihangizni yaratish g'oyasini taklif qilishingiz mumkin. Maqola ustida ishlashda muhim talab uning hajmi bo'lib, bo'sh joylarni hisobga olgan holda 10 000 dan 60 000 belgigacha bo'lishi kerak. Ma'lum bo'lishicha, o'rtacha matn hajmi taxminan 10 A4 varaq Times New Roman shrifti va 14 nuqta o'lchamini tashkil qiladi. Har qanday ilmiy ishning muhim sifati qisqalikdir. Bu murakkab sintaktik shakllar va katta hajmli leksik tuzilmalarning yo'qligi, nutq naqshlarining soddaligi va ifodalangan fikrlarning ravshanligi. Badiiy iboralar bilan toʻlib-toshgan uzun, latofatli, murakkab jumlalar kerak emas. Shu bilan birga, matn optimal darajada muvozanatlangan bo'lishi va absurdlik darajasiga qadar soddalashtirilmasligi kerak. Siz rasmiy ishbilarmonlik tili bilan haddan oshib ketmasligingiz kerak va so'zlarni bog'lash uchun ilmiy va publitsistik uslubning frazeologik birliklaridan juda ko'p foydalaning. Ilmiy-ma'rifiy faoliyatga xos bo'lgan (atamalar va umumiy ilmiy so'zlar) semantik yuk bo'lmagan iboralar bilan haddan tashqari yuklangan matn o'quvchi e'tiborini asosiy mazmundan chalg'itadi va hatto ajoyib ilmiy fikrlar ham e'tiborsiz qolib ketish xavfini tug'diradi. Buning ustiga, tahririyat va o'quvchilarning beparvo munosabatini qo'zg'atmaslik uchun maqola matnini bir necha bor tekshirib ko'rgan ma'qul.

Ilmiy maqola tayyorlash

Maqolaning dizayni ma'lum bir nashriyotning qoidalariga bog'liq bo'lganligi sababli, ular haqida oldindan bilib olish maqolani qayta yozishga sarflangan vaqtni qisqartirishi mumkin. Siz chop etadigan jurnalning nashriyot uyidan maqolani formatlash qoidalari ro'yxatini so'rang va shunga qaramay, barcha nashrlar uchun umumiy qoidalar mavjud:

1. Maqola hajmi bo'sh joylarni hisobga olgan holda 10 000 dan 60 000 belgigacha bo'lishi kerak.
2. Matnga qo'shimcha ravishda, ishda mavzuning majburiy tarjimasi, referat, kalit so'zlar va bibliografiya kiritilishi kerak.
3. Sarlavhalar markazda, qalin va oxirida nuqta qo'ymasdan yoziladi.
4. Annotatsiya 150-300 so'zdan iborat bo'lishi kerak.
5. Maqola kamida 10 ta kalit so'zdan iborat bo'lishi mumkin.
6. Matnga havolalarni kiritishingizga ishonch hosil qiling.
7. Maqolaning asosiy matnidan keyin foydalanilgan adabiyotlar ro'yxatining to'g'ri shaklini saqlang: alifbo tartibida raqamlangan ro'yxat sifatida tuzilgan, avval o'zbek tilidagi manbalar, keyin esa xorijiy adabiyotlar.